143
ex parva reddiditj et finìtimi* verendam ex contemptibiU: huic instituto quod tUj Sufetij accusa* delemus, quod coeterorum Latinorum nemo de principatu nobiscum contendit. In armorum enim vi sita est urbium potenlia> quae nulla est absque numerosis copìis. Quae pero parvae sunt et infrequentes atque ideo debile* ^ nec alias nec seipsas possunl regere. In summa ei de-mum licébit reprehendere aliefia institela j suaque extollere j cui facile sii ostendere quod his sua respubliea facta sit auctior et felicior: alias contra quae reprehenduntur his neglectis prò-lapsas in deterius. Nostra autem diversa est conditio quando vestra civitas a sublimiore fastigio et amplioribus opibus ad minorem modum redacta est: nos akexiguis orsi prineipiis non. longo tempore maximam inler finilimas Romatn tali adminislra-tione fecimuSj qualem tu improbas. Seditiones vero quae nobts, Sufetij objicisj ad salutem reipublicae condupunt non perniciem. Contenditur enim utri plus ei prosint j maiores an tuniores j domestici an aduenae. Et ut rem in pauca vérba conferam j imperatoris duo quaedam adesse debentj in bello viresj in con-silii* prudenliaj quorum neutro destituimur: idquej non vane dictumj testis est experientia (1).
Questo principio di fusione e di attività era sì potente nei Latini (2), che in Roma l'individuo giunse ad aver fin quattro nomi ed ebbe la personalità, ma questa non ebbe tendenza alla disgregazione , perciocché l'individuo come cittadino fondevasi nella patria: la patria potestà, le clientele e l'adozione tendevano a stringere e fortificare quei legami sociali fra i cittadini, che formano la loro potenza contra l'arbitrio; e la nobiltà non soffocava la fusione, perciocché la nobiltà romana era fondata, anziché néll'anti-chitji e nel non far nulla, nel numero degli uomini grandi che produceva, e nella coscienza pubblica di questa grandezza, per la istituzione del dritto dèlie immagini, degli atri e delle processioni, ove tali immagini conservavansi o
(1) Dionigi di Alle., 1. III.
(2) Oscus immotas, eonstans, veterum morum tenacimmus: Latinus contra móbilis , inquietus, xenophUusx amator novitatis, facile cum olii* populis societatem iniens, et se se intime cum eis miscens. Jannelli, Vet. Ose. Inscript. p. 5.